Mervânî Devleti, 10. yüzyılın sonları ile 11. yüzyılın ortalarına kadar varlığını sürdüren bağımsız bir Kürt devletidir. Devletin kurucusu olan Bâd b. Dostık (Baz b. Dostik), 983 yılında Diyarbekir (günümüz Diyarbakır) merkezli bir yönetim kurarak Mervânî Hanedanı'nın temelini atmıştır. Kürt tarihi açısından oldukça önemli bir dönemi temsil eden Mervânî Devleti, Ortaçağ İslam coğrafyasındaki Kürtlerin siyasi, ekonomik ve kültürel olarak güç kazandığı nadir dönemlerden biridir. Mervânî Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişimi Mervânîlerin kurucusu Baz b. Dostik, yerel aşiretleri birleştirerek bölgede otorite kurmaya başlamıştır. Abbasî Halifeliği'nin zayıfladığı bir dönemde, Diyarbakır ve çevresinde bağımsız bir Kürt devleti kurma fırsatını değerlendiren Mervânîler, kısa sürede Doğu Anadolu ve Kuzey Mezopotamya’da geniş bir hakimiyet alanı oluşturmuşlardır. Mervânîlerin merkezi Diyarbakır olmakla birlikte, hakimiyetleri altındaki en önemli bölgelerden biri de Silvan (o dönemdeki adıyla Meyyâfârikîn) olmuştur. Meyyâfârikîn, Mervânîlerin kültürel ve ekonomik merkezlerinden biri haline gelmiştir. Ayrıca, Cizre, Nusaybin, Musul, Van, Bitlis gibi stratejik şehirler de Mervânî Devleti’nin sınırları içinde yer almıştır. Siyasi ve Askeri Yapı Mervânî Devleti, askeri başarılarıyla dikkat çekmiştir. Bölgedeki Arap, Bizans ve Ermeni devletleriyle savaşlar yapmış ve çoğu zaman bu devletlerle ittifaklar kurmuştur. Özellikle Bizans İmparatorluğu ile dönem dönem dostane ilişkiler geliştirilmiş, bu ilişkiler sayesinde Mervânîler sınırlarını koruma ve genişletme fırsatı bulmuşlardır. Ancak Mervânî Devleti, sürekli saldırı altında olan bir yapıya sahipti. Hem Bizans hem de diğer bölgesel güçler tarafından zaman zaman tehdit edilmiş, bu sebeple savunma ve diplomasiye büyük önem verilmiştir. Kültürel ve Ekonomik Yükseliş Mervânîler döneminde Diyarbakır, Meyyâfârikîn ve Musul gibi şehirler kültürel açıdan önemli merkezler haline gelmiştir. Devletin en güçlü döneminde, Kürtler arasında İslam kültürü ile Kürt geleneklerinin birleştiği bir sosyal yapı gelişmiştir. Ayrıca, bilim ve edebiyat alanında da önemli gelişmeler yaşanmıştır. Meyyâfârikîn, birçok alim ve sanatçının yetiştiği bir şehir haline gelmiştir. Mervânîler, özellikle mimari alanda önemli eserler bırakmışlardır. Meyyâfârikîn'de inşa ettirdikleri camiler, saraylar ve su yolları, dönemin ileri mimari tekniklerini yansıtır. Ekonomik açıdan ise Mervânî Devleti, Doğu-Batı ticaret yolları üzerinde bulunması sebebiyle büyük bir zenginlik kaynağına sahip olmuştur. Tarım, hayvancılık ve ticaret, devletin ekonomik yapısının temelini oluşturmuştur. Kürt köylülerin üretim gücü ve ticaret yollarının kontrolü, Mervânîlerin bölgesel bir güç olmasını sağlamıştır. Düşüş ve Yıkılış Mervânî Devleti, 11. yüzyılın ortalarında Selçuklu Türklerinin bölgeye girmesiyle zayıflamaya başlamıştır. Büyük Selçuklu Devleti, bölgeyi fethederek Mervânîler üzerinde büyük bir baskı oluşturmuştur. Son Mervânî emiri Nâsırü’d-devle Ahmed, Selçuklulara karşı bir süre direnmeyi başarmışsa da, 1085 yılında Meyyâfârikîn'in Selçuklular tarafından ele geçirilmesiyle Mervânî Devleti yıkılmıştır. Mervânîlerin yıkılmasıyla birlikte Kürtlerin bağımsızlığı sona ermiş ve bölge Selçuklu hakimiyeti altına girmiştir. Ancak, Mervânîlerin kültürel ve siyasi mirası, Kürt halkının tarihinde önemli bir yer edinmiştir. Özellikle Meyyâfârikîn ve Diyarbakır’da bıraktıkları eserler, bugün hâlâ ayakta duran Mervânî mirasını gözler önüne sermektedir. Mervânî Devleti, Kürtlerin İslam dünyasında kendi bağımsız devletlerini kurma ve yönetme kabiliyetini gösterdiği nadir dönemlerden birini temsil eder. Hem kültürel hem de askeri anlamda güçlü olan bu devlet, bölgedeki Kürtlerin siyasi bilincini derinden etkilemiştir. Mervânîlerin mirası, Kürt tarihi açısından hem bağımsızlık mücadelesi hem de kültürel zenginlik anlamında büyük bir öneme sahiptir.