Haber: İhsan YILMAZ

Silvan İlçe merkezinde yapılan evlerin yapısı Diyarbakır’da yapılan evlerin mimari yapısı farklılık göstermektedir. Bu da evlerin yapımında ilçenin coğrafi yapısıyla ilişkilendirilmiştir.

1936 yılında A.Gabriel Silvan evleri ile ilgili şu şekilde yorum yapar. 173 numaralı şekil üzerinde gruplanış üç tane ev bir yüzyıldan daha eski bir tarihe ait değilmiş gibi durmaktadır ancak çok daha eski gelenekler göre yapılmışlardır, ilk iki tanesi iki katlıdır: ilk katı ahır, arabalık ve kiler olarak kullanılmaktayken birinci kat yaşam alanlarına ayrılmıştır. Evlerin bir taraçası da vardır ve aile yaz gecelerini burada geçirir. Üçüncü evde aynı planda yapılmıştır ama diğer iki evden bir kat daha yüksektir ve bu katta üst terasın bir kısmı da bulunur. Elbette bunlar insanların ve hayvanların aynı giriş kapısını kullandığı çok sade konutlar olmakla birlikte yapılar iklim şartlarına çok uygundur ve yapı malzemeleri çok mantıklı şekilde kullanılmıştır.

Surlarla Bütünleşen Tarihi Evler

Bu üç ev güney surların yanında bulunmaktadır. Şehrin içinde ise çok farklı tarzda bir yerleşim vardır: buradaki evler dikdörtgen bir avlunun etrafında toplanmış ve sadece giriş katından oluşan dört ayrı konut olarak yapılandırılmıştır. Silvan surları ile bütünleşmiş bir mimariye sahip olan Üstünler konağı, kılavuz ve Azizoğulları’nın evlerinin dışında ilçede tarihi birçok ev bulunmaktadır. Üstünler Evi: Evin batı kesiminde yer alan kitabeye göre Melik Kamil muzaffer’e aittir. Ancak bu kitabenin evin üzerinde kurulduğu surlara ait olduğu sanılmaktadır. Ev ise 18.yy.da yapılmıştır.

Azizoğulları Konağı

Azizoğulları Evi: İlçe merkezinde Mescit Mahallesi, Azizoğulları Caddesinde Azizoğulları ailesine ait olan evler, Silvan surlarının hemen üzerinde, surlarla bütünleşmiş bir mimariye sahiptir. Plan ve inşa tarzı ile 18-19. yy’a tarihlenen bu evler, ilçenin geleneksel mimarisinin vazgeçilmez malzemesi olan kalker taşından 2 katlı olarak inşa edilmiştir.

Yapı, Silvan’a hakim bir noktada ve devamındaki diğer Azizoğulları evleri ile ve surlarla birlikte ilçenin tarihi dokusunun önemli bir parçasını oluşturmaktadır.

Üstünler Konağı

Silvan İlçesi Kale Mahallesi tarihi surlar üzerinde inşa elmiş üstünler konağı, kesme taş işçiliğinin muhteşem bir ürünü olarak yaptırılan ve bugüne kadar Silvanlı Üstün ailesi tarafından kullanılan konağın mutlaka restore edilmesi ve turizme kazandırılması bekleniyor.  Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Silvan'da 1916 yılında 16. Kolordu Karargah Komutanlığı görevi sırasında bir süre ikamet ettiği belirtiliyor.  

Kılavuzlar Konağı

Plan ve inşa tarzı ile 20-21. yy’a tarihlenen bu evler, ilçenin geleneksel mimarisinin vazgeçilmez malzemesi olan kalker taşından 2 ve 3 katlı olarak inşa edilmiştir. Silvan İlçe Merkezinin Selahattin Mahallesi bulunan şaheser konak, Kültür ve Turizm bakanlığı tarafında çıkarılan ödenekle yerli ve yabancı turist ağırlamayı bekliyor.

Silvan Kaleleri

Silvan Kalesi’nin ilk ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Bazı araştırmacılara göre İ.Ö. 77 yılında Büyük Tigran Krallığının başkenti olarak kurulduğunda kent surları inşa edilmiş, daha sonra Bizanslılar döneminde esaslı bir onarım yapılmış ve bazı eklentilerle son şeklinini almıştır.

Hamdaniler ve Mervaniler yönetiminde iken kaleye yeni burçlar ve surlar eklenmiş, kale daha müstehkem bir duruma getirilmiştir. Kale kalker taştan inşa edilmiş olup kareye yakın planlı, içkale, dış sur ve dış suru çevreleyen ikinci bir surdan oluşmaktadır. İki katlı olarak inşa edilen kale doğudan batıya 600, kuzeyden güneye 500 metre, toplam 2200 metre uzunluğundadır. 50 burcu ve dokuz kapısı bulunmaktadır.

Dördü güney, ikisi kuzey, ikisi batı, biride doğu yönünde olan kapılardan bugün ismi bilinenler şunlardır: Meyhane Kapısı, Boşat Kapısı, Kulfa Kapısı, Aşağı Mahalle (deri jer) Kapısı,Burcu Şah Kapısı ve Diyarbakır Kapısı. Dörtgene yakın bir plan şemasında yapılmıştır. Kalenin burç ve kapıları üzerinde Eyyubilere, Artuklulara ve Mervanilere ait çeşitli yazıtlar bulunmaktadır.